Συνηθίζω να λέω πως όταν ξέρεις το μηχανισμό και την ανατομία κάποιου πράγματος, τότε αυτό από μόνο του μπορεί να γίνει ικανό να μας κάνει μάστορες στο χειρισμό του! Ειδικά, αν έχουμε μια στοιχειώδη αντίληψη. Αν γνωρίζουμε το γιατί, μπορούμε να γνωρίσουμε και το πώς. Το ίδιο συμβαίνει και με το άγχος. Γιατί και το στρες, εξαιτίας κάποιων μηχανισμών κινητοποιείται, και αν μάθουμε το μηχανισμό του, μπορούμε να εξασκηθούμε στην αντιμετώπιση του!
Το άγχος, είναι μία απόλυτα φυσιολογική βιοχημική αντίδραση του σώματός μας, μπροστά σε κάποια απειλή ή κάποιον κίνδυνο. Αυτή η αντίδραση, που ονομάζεται και ΜΑΧΗ ή ΦΥΓΗ, υπάρχει από την εμφάνιση του ανθρώπινου είδους, με στόχο να επιβιώσουμε όταν βρεθούμε μπροστά σε μία απειλή για τη ζωή μας, όπως για παράδειγμα μία επίθεση. Για να συμβεί αυτό, αυξάνουν κάποιες ορμόνες, όπως η αδρεναλίνη και η κορτιζόλη, που μας οδηγούν στο να τρέξουμε να ξεφύγουμε από την απειλή ή να μείνουμε και να παλέψουμε. Αυτές οι ορμόνες παράλληλα αυξάνουν και τον καταβολισμό. Αυξάνει δηλαδή η παραγωγή ενέργειας, προκαλείται υπερδιέγερση της καρδιακής λειτουργίας, σύσπαση των αγγείων και αύξηση της πίεσης. Όλες αυτές οι λειτουργίες γίνονται επειδή ο οργανισμός μας προετοιμάζεται, ώστε να δημιουργήσει συνθήκες ικανές, για να επιβιώσουμε από την απειλή. Είτε πολεμώντας, είτε φεύγοντας.
Πώς λειτουργούν οι ορμόνες του άγχους
Η κορτιζόλη έχει διακυμάνσεις μέσα στην ημέρα που είναι απολύτως φυσιολογικές, καθώς αρχίζει να αυξάνει το πρωί ξυπνάμε, ώστε να μας προετοιμάσει για την ημέρα, και από το απόγευμα αρχίζει να πέφτει, καθώς πλησιάζει η ώρα της χαλάρωσης και του ύπνου. Οι στιγμιαίες αυξήσεις της μέσα στην ημέρα, εφόσον εκτεθούμε σε κάποιο κίνδυνο, είναι απόλυτα φυσιολογικές και διαχειρίσιμες. Όταν όμως το άγχος μας γίνεται διαρκές και μόνιμο εξ’ αιτίας των ρυθμών της ζωής μας, όπως η εργασιακή πίεση, η έλλειψη χρόνου, τα οικονομικά, η υγεία, οι σχέσεις και από άλλους στρεσογόνους παράγοντες, οι ορμόνες του άγχους μένουν αυξημένες για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, προκαλώντας σοβαρές διαταραχές όπως ταχυκαρδίες, πονοκέφαλο, ευερεθιστότητα, αποδυνάμωση του ανοσοποιητικού, κατάθλιψη, κρίσεις πανικού, παραίτηση από οτιδήποτε, αύξηση ή και μείωση βάρους, γαστρεντερικές διαταραχές, καρδιαγγειακά νοσήματα, υπέρταση, διαβήτη, οστεοπόρωση, κ.ά.
Πώς το άγχος επηρεάζει το τί τροφές τρώμε.
Οι αλλαγές στην όρεξη είναι φυσικό επακόλουθο σε καταστάσεις στρες, και μπορεί είτε να σας κοπεί η όρεξη, είτε να έχετε έντονες λιγούρες και να καταφεύγετε στο φαγητό ακόμα και αν δεν πεινάτε.
Συνήθως σε τέτοιες καταστάσεις, συμβαίνουν δύο γεγονότα:
- Αναζητάμε άμεσο καύσιμο, επειδή ο οργανισμός σε τέτοιες καταστάσεις το χρειάζεται για να έχει άμεση ενέργεια, ώστε να αντιμετωπίσει τον κίνδυνο: να πολεμήσει ή να φύγει (χωρίς να ξεχωρίζει τι είδους κίνδυνος είναι. Σε κάθε τέτοιο σήμα, ενεργοποιεί το μηχανισμό αναζήτησης άμεσου καυσίμου)!
- Αναζητάμε τρόφιμα που θα μας δώσουν απόλαυση και χαλάρωση, και τρόφιμα τα οποία συσχετίζουμε με κάποιο ευχάριστο συναίσθημα γιατί θέλουμε να νιώσουμε ξανά αυτό το συναίσθημα, επειδή ο οργανισμός ζητάει να ξεφύγει από αυτή τη δυσάρεστη κατάσταση και ψάχνει καταφύγιο σε άμεσες λύσεις αναζήτησης της χαμένης του χαράς!
Και στις δύο περιπτώσεις, τι πιο κοντινό και οικείο και σαν άμεσο καύσιμο, και σαν άμεσο υποκατάστατο της χαμένης χαράς, από τα γλυκά και τα αμυλώδη; Αφού όμως τα καταναλώσουμε και φύγουν τα συμπτώματα αυτά, εμφανίζονται ενοχές και μπορεί πολύ εύκολα να οδηγηθούμε σε έναν φαύλο κύκλο: “κατανάλωση φαγητού για να αισθανθώ καλά à ενοχές και απογοήτευση à κατανάλωση φαγητού για να αισθανθώ καλά”.
Όπως καταλαβαίνουμε, η συνεχής κατανάλωση τέτοιου είδους τροφών, θα καταλήξει σε αλλαγές στο σωματικό βάρος και σε γαστρεντερικές διαταραχές, από τη δυσκολία του οργανισμού να πέψει και να διαχειριστεί όλο αυτό το παραφύση γεγονός για αυτόν! Και επειδή τοξινώνεται επίσης πολύ με όλες αυτές τις ξένες προς την ανθρώπινη κατασκευή τροφές.
Σε περιόδους έντονου άγχους συμβαίνει να έχουμε στομαχόπονο, πρήξιμο, δυσκοιλιότητα ή διάρροιες. Αυτά είναι συμπτώματα που δηλώνουν ευερέθιστο έντερο ή κάποια φλεγμονώδη νόσο του εντέρου, όπως ελκώδη κολίτιδα ή νόσο του Crohn και είναι συνηθισμένα σε κατάσταση έντονου στρες. Αυτό με τη σειρά του μπορεί να φέρει και διαφοροποίηση στη διατροφή, καθώς οι διάρροιες ή τα πρηξίματα μπορεί να μας οδηγήσουν στο να αφαιρέσουμε τρόφιμα από τη διατροφή μας, και να διαταραχθεί η χημεία του οργανισμού μας. Αυτή η αλλαγή με τη σειρά της, μπορεί να οδηγήσει είτε σε μείωση, είτε σε αύξηση του σωματικού βάρους και ίσως και σε ανεπαρκή πρόσληψη βιταμινών! Το οποίο μπορεί μετέπειτα και να οδηγήσει ακόμα και σε πτώση της ψυχολογίας, κατάθλιψη και απομόνωση, λόγω δυσλειτουργίας του οργανισμού από την ανεπάρκεια και την ανισορροπία συστατικών. Όλα υπολειτουργούν!
Η διατροφή μπορεί να επηρεάσει το άγχος;
Η σωστή και ισορροπημένη και πλήρης διατροφή, είναι μεγάλος παράγοντας να διαχειριστούμε καλύτερα το άγχος, επειδή εξαιτίας της λειτουργεί τέλεια ο οργανισμός, η βιοχημεία του, οι μεταδώσεις των σημάτων και κατ’ επέκταση το ορμονικό μας, όπου όλα εξαρτώνται από αυτό! Ακόμα και η διάθεση μας! Δυστυχώς όμως, ένα τρόφιμο από μόνο του δε θα φέρει κανένα αποτέλεσμα! Χρειάζεται μία πλήρης και καλά ισορροπημένη διατροφή για να πετύχουμε το αποτέλεσμα που θέλουμε στο βέλτιστο, και δεν υπάρχει ειδικό τρόφιμο ή σκεύασμα για την αποκατάσταση μας. Ο οργανισμός πρώτα θέλει να εντοπίσει ασφάλεια από την πληρότητα καυσίμου και υλικών αποκατάστασης, όπου αυτό και μόνο, μπορεί να κάνει πολλά περισσότερα από οποιοδήποτε «ειδικό» σκεύασμα. Όσο και να πάρουμε σκευάσματα και να φάμε από ειδικές τροφές, δεν πρόκειται να λειτουργήσουν αν δεν εγγυηθούμε πρώτα προς τον οργανισμό μας πληρότητα και ισορροπία!
Έχοντας λοιπόν υπόψιν όλα αυτά, μπορούμε να εξασκηθούμε να το κατευνάσουμε, και ακόμα με τον καιρό να το εξαλείψουμε. Γιατί κάθε φορά που ερχόμαστε αντιμέτωποι με αυτό, μπορούμε να θυμόμαστε το γιατί του και την πηγή του, και να επιλέξουμε να απενεργοποιήσουμε και να σβήσουμε το διακόπτη του, γνωρίζοντας ότι στην πραγματικότητα δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένας μηχανισμός. Και οτιδήποτε μας προβάλλει σαν απειλή, δεν είναι πραγματική απειλή αλλά αυτό που το εσωτερικό μας φίλτρο RAS του λέει πως είναι. Στην αρχή βέβαια θα γίνει πιο δύσκολα, επειδή ο νους μας έχει εκπαιδευτεί στο να τρομάζει με κάθε τι που θυμίζει απειλή, αλλά με την συνεχή εξάσκηση μπορούμε ακόμα και να το εξαλείψουμε, επαναφέροντας του νου μας στο άμεσο παρών, όπου τίποτα πραγματικά δεν συμβαίνει από ότι φαίνεται να μας απειλεί, και το μόνο πραγματικό που έχουμε στο παρών είναι η αναπνοή μας, και μία ολόλευκη σελίδα που καλούμαστε να τη γράψουμε με το σενάριο που εμείς θέλουμε! Και αν δεν το είχα εφαρμόσει σε μένα, δεν θα στο έλεγα να το κάνεις καν! Επειδή η ζωή, μας δίνει πάντα μία νέα ευκαιρία, η οποία λέγεται: ΑΥΡΙΟ!
Καραμανέας Ιωακείμ
• Diploma in Health Studies
• Certification in Human Health
• Certification in Diet & Nutrition/Healthy Living
• Certification in Physical Education-Fitness Training Principles & Methods
• Specialization in Workout & Training Apps
• Personal development coach
• Συγγραφέας 21 βιβλίων διατροφολογίας, προπονητικής και ψυχολογίας