Η κατακράτηση νερού λόγω αφυδάτωσης φαίνεται παράδοξη, αλλά το σώμα έχει μηχανισμούς για να διατηρεί το νερό όταν η πρόσληψη υγρών είναι χαμηλή.
Αυτή η κατακράτηση συμβαίνει μέσω ορμονικής ρύθμισης, μετατοπίσεων ηλεκτρολυτών και κυτταρικών προσαρμογών για την ελαχιστοποίηση της απώλειας νερού και τη διατήρηση της ομοιόστασης.
1. Τι συμβαίνει κατά την αφυδάτωση;
Η αφυδάτωση συμβαίνει όταν η απώλεια υγρών υπερβαίνει την πρόσληψη, οδηγώντας σε μείωση του όγκου του αίματος (υποογκαιμία) και αλλαγές στην οσμωτική ισορροπία.
Το σώμα ανταποκρίνεται ενεργοποιώντας μηχανισμούς εξοικονόμησης νερού και διατήρησης της αρτηριακής πίεσης.
Οι βασικές βιοχημικές αποκρίσεις περιλαμβάνουν:
- Αυξημένη απελευθέρωση αντιδιουρητικής ορμόνης (ADH).
- Ενεργοποίηση του Συστήματος Ρενίνης-Αγγειοτασίνης-Αλδοστερόνης (RAAS)
- Ενδοκυτταρική Ανακατανομή Νερού
- Ανισορροπία νατρίου και ηλεκτρολυτών
- Αυξημένη διαπερατότητα τριχοειδών & διόγκωση ιστών
2. Πού συγκρατείται το νερό κατά την αφυδάτωση;
Η κατακράτηση νερού κατά την αφυδάτωση αποθηκεύεται κυρίως σε:
- Εξωκυτταρικός χώρος (διάμεσο υγρό)
- Ενδοκυτταρικά Διαμερίσματα
- Ιστοί με υψηλή αποθήκευση γλυκογόνου (ήπαρ, μύες)
- Υποδόριος ιστός (περιφερικό οίδημα στα άκρα)
- Λεμφικό σύστημα (μειωμένη κάθαρση λόγω παχύρρευστου πλάσματος αίματος)
3. Βιοχημικοί Μηχανισμοί Κατακράτησης Κατά την Αφυδάτωση
Ας αναλύσουμε τις κύριες βιοχημικές οδούς που οδηγούν σε κατακράτηση νερού όταν συμβαίνει αφυδάτωση.
Α. Ορμονική ρύθμιση: Ενεργοποίηση ADH & RAAS
Η πρώτη αντίδραση του σώματος στην αφυδάτωση είναι να μειώσει την παραγωγή ούρων και να συγκρατήσει νερό.
(1) Αντιδιουρητική ορμόνη (ADH, Βαζοπρεσίνη)
- Η αφυδάτωση ενεργοποιεί τους ωσμοϋποδοχείς στον υποθάλαμο.
- Αυτό οδηγεί σε αυξημένη έκκριση ADH από την υπόφυση.
- Η ADH δίνει σήμα στους νεφρούς να συγκρατούν νερό αυξάνοντας τα κανάλια ακουαπορίνης στους αγωγούς συλλογής, μειώνοντας την παραγωγή ούρων.
- Αποτέλεσμα: Λιγότερη απέκκριση νερού, που οδηγεί σε κατακράτηση υγρών.
(2) Σύστημα Ρενίνης-Αγγειοτασίνης-Αλδοστερόνης (RAAS)
- Η αφυδάτωση μειώνει τον όγκο του αίματος και την αρτηριακή πίεση.
- Τα νεφρά απελευθερώνουν ρενίνη, η οποία ενεργοποιεί την αγγειοτενσίνη II.
- Η αγγειοτασίνη II είναι ένα αγγειοσυσταλτικό που αυξάνει τη δίψα και διεγείρει την απελευθέρωση αλδοστερόνης.
- Η αλδοστερόνη προάγει την κατακράτηση νατρίου, η οποία τραβά το νερό πίσω στην κυκλοφορία.
- Αποτέλεσμα: Το υγρό διατηρείται για την αποφυγή περαιτέρω αφυδάτωσης.
Β. Ανισορροπία ηλεκτρολυτών & Οσμωτική Μετατόπιση
(1) Ανακατανομή Νατρίου & Καλίου
- Η κατακράτηση νατρίου (Na+) αυξάνεται λόγω της αλδοστερόνης, τραβώντας το νερό στον εξωκυττάριο χώρο.
- Παρουσιάζεται εξάντληση του καλίου (K+), που οδηγεί σε κυτταρική συρρίκνωση.
- Επίδραση: Το νερό μετατοπίζεται σε εξωκυτταρικούς χώρους, οδηγώντας σε πρήξιμο.
(2) Ανακατανομή κυτταρικού νερού
- Τα κύτταρα χάνουν νερό λόγω υπερωσμωτικού πλάσματος (υψηλή συγκέντρωση νατρίου).
- Αυτό ενεργοποιεί μια οσμωτική βαθμίδα, όπου το νερό έλκεται από τα κύτταρα στο διάμεσο υγρό.
- Επίδραση: Τα κύτταρα συρρικνώνονται, αλλά μπορεί να εμφανιστεί παράδοξα οίδημα των ιστών, σε περιοχές με μειωμένη κυκλοφορία.
Γ. Τριχοειδική Διαπερατότητα & Διόγκωση Ιστών
- Η αφυδάτωση αυξάνει το ιξώδες του αίματος, μειώνοντας την κυκλοφορία.
- Η κακή κυκλοφορία οδηγεί σε τριχοειδική διαρροή, προκαλώντας τοπικό οίδημα (κατακράτηση υγρών στους ιστούς).
- Αυτό παρατηρείται συνήθως στους αστραγάλους, τα χέρια και το πρόσωπο (ειδικά σε παρατεταμένη αφυδάτωση).
Δ. Αποθήκευση γλυκογόνου & νερού
- Το γλυκογόνο δεσμεύει το νερό σε αναλογία 1 προς 3 ή 4.
- Όταν συμβαίνει αφυδάτωση, η διάσπαση του γλυκογόνου απελευθερώνει αποθηκευμένο νερό, αυξάνοντας προσωρινά το νερό στην κυκλοφορία.
- Ωστόσο, εάν το γλυκογόνο είναι εξαντλημένο (π.χ. μετά από παρατεταμένη αφυδάτωση ή νηστεία), υπάρχει λιγότερο νερό.
- Αποτέλεσμα: Το οίδημα που προκαλείται από την αφυδάτωση μπορεί να είναι χειρότερο σε άτομα με χαμηλότερα αποθέματα γλυκογόνου.
4. Πώς παρουσιάζεται η κατακράτηση νερού στην αφυδάτωση;
Συμπτώματα κατακράτησης νερού λόγω αφυδάτωσης
- Πρησμένο Πρόσωπο & Μάτια → Κατακράτηση νερού στους διάμεσους ιστούς.
- Πρησμένοι Αστραγάλοι & Δάχτυλα → Διαρροή τριχοειδών λόγω μειωμένης κυκλοφορίας.
- Ξηρό δέρμα & ρυτίδες → Κυτταρική αφυδάτωση ενώ συγκρατείται το εξωκυτταρικό νερό.
- Σκούρα ούρα με χαμηλή απόδοση → Κατακράτηση νερού λόγω ADH.
- Εγκεφαλική ομίχλη και πονοκέφαλοι → Μειωμένη εγκεφαλική κυκλοφορία λόγω παχύρρευστου αίματος.
Γιατί μερικοί άνθρωποι αισθάνονται πρησμένοι όταν είναι αφυδατωμένοι;
- Η αυξημένη κατακράτηση νατρίου τραβά το νερό στον εξωκυτταρικό χώρο (πρήξιμο στα άκρα).
- Η μειωμένη λεμφική παροχέτευση οδηγεί σε συσσώρευση υγρών στους ιστούς.
- Η αφυδάτωση σε επίπεδο ιστού κάνει το δέρμα και την περιτονία πιο άκαμπτο, κάνοντας το πρήξιμο ακόμη πιο αισθητό.
5. Πώς να αντιστρέψετε την κατακράτηση νερού λόγω αφυδάτωσης;
Α. Επανυδατώστε Στρατηγικά:
✅ Πίνετε νερό σταδιακά – Η κατανάλωση υπερβολικού νερού ταυτόχρονα μπορεί να επιδεινώσει την κατακράτηση.
✅ Ισορροπία ηλεκτρολυτών – Εξασφαλίστε τη σωστή πρόσληψη νατρίου, καλίου και μαγνησίου .
✅ Νερό καρύδας ή ροφήματα ηλεκτρολυτών – Βοηθούν στην αποκατάσταση της ωσμωτικής ισορροπίας .
Β. Μειώστε το νάτριο και αυξήστε το κάλιο
✅ Μειώστε τα επεξεργασμένα τρόφιμα – Η περίσσεια νατρίου επιδεινώνει την κατακράτηση.
✅ Αυξήστε το κάλιο – Το κάλιο ξεπλένει το νάτριο και βρίσκεται στις μπανάνες, το αβοκάντο και τα φυλλώδη πράσινα.
Γ. Βελτίωση της κυκλοφορίας και της λεμφικής παροχέτευσης
✅ Κίνηση & Άσκηση – Διεγείρει τη λεμφική ροή και μειώνει το πρήξιμο των ιστών.
✅ Μασάζ & Θεραπεία Συμπίεσης – Βοηθά στην απομάκρυνση των κατακρατημένων υγρών.
✅ Κρύο ντους & Θεραπεία σκιαγραφικού – Μειώνει τη διαρροή των τριχοειδών.
Δ. Επαναφορά της Ορμονικής Ισορροπίας
✅ Μείωση του στρες – Υψηλή κορτιζόλη = υψηλή αλδοστερόνη = περισσότερη κατακράτηση.
✅ Βελτίωση του ύπνου – Ο κακός ύπνος επηρεάζει τη ρύθμιση της ADH.
Τελικά Συμπεράσματα:
- Η αφυδάτωση προκαλεί κατακράτηση νερού προκαλώντας μετατοπίσεις ADH, RAAS και ηλεκτρολυτών.
- Η κατακράτηση εμφανίζεται κυρίως σε εξωκυτταρικούς χώρους, προκαλώντας πρήξιμο στο πρόσωπο, τα δάχτυλα και τα πόδια.
- Η διαπερατότητα των τριχοειδών αυξάνεται, οδηγώντας σε τοπικό οίδημα.
- Για να αντιστρέψετε την κατακράτηση, η σταδιακή ενυδάτωση, η ισορροπία των ηλεκτρολυτών και η βελτίωση της κυκλοφορίας είναι βασικές.
Δες τα σχετικά άρθρα εδώ:
Κατακράτηση νερού (οίδημα) στο ανθρώπινο σώμα
Πώς οι υπερβολικοί υδατάνθρακες οδηγούν στην κατακράτηση νερού