Βρισκόμαστε εν μέσω μιας κατάστασης, στην οποία λόγω της φύσης της, κινητοποιούνται μέσα μας γεγονότα και μηχανισμοί τέτοιοι, που μας οδηγούν αυτόματα να καταφύγουμε χωρίς σκέψη, σε ότι πιο άμεσο, πιο ανωφελές, και πιο βολικό και πρόχειρο έχουμε συνηθίσει και εκπαιδευτεί να κάνουμε κάτω από συνθήκες stress η βαρεμάρας, παρόλο που στην ουσία ξέρουμε ότι δεν μας ωφελεί, ούτε βραχυπρόθεσμα ούτε μακροπρόθεσμα. Παρατηρούμε όμως ότι είμαστε πολύ αδύνατοι για να το νικήσουμε, παρόλο που το θέλουμε. Γιατί συμβαίνει αυτό, και τι συμβαίνει μέσα μας, και πώς μπορούμε να το αντιστρέψουμε.
Όταν χαλάσει κάτι και θέλουμε να το επισκευάσουμε, ή όταν αρρωστήσουμε και θέλουμε να θεραπεύσουμε, το πρώτο πράγμα στο οποίο θα στραφούμε είναι το manual book. Δηλαδή το εγχειρίδιο λειτουργίας αυτού που θέλουμε να επιδιορθώσουμε. Για αυτό και όταν δεν ξέρουμε τις λειτουργίες κάποιου μηχανήματος ή του οργανισμού μας, πάμε σε ειδικούς, όπως σε μηχανικούς όταν χαλάσει το αυτοκίνητο μας, σε γιατρούς όταν χαλάσει το σώμα μας, σε ψυχολόγους όταν χαλάσει το μυαλό μας, οι οποίοι ξέρουν τη λειτουργία του.
Γιατί αν δεν ξέρουμε πως λειτουργεί κάτι και δεν ξέρουμε την ανατομία του, πώς θα ξέρουμε τι έχει χαλάσει για να το επιδιορθώσουμε, αλλά και τι θα κάνουμε για να το επιδιορθώσουμε; Πρέπει λοιπόν σε κάθε τι, να καταλάβουμε το μηχανισμό και την ανατομία του. Γιατί αν γνωρίζεις το γιατί, ξέρεις και το πώς. Και έχεις και το κίνητρο να πράξεις αυτά που πρέπει για να αποκατασταθεί η βλάβη. Ας δούμε λοιπόν τι γίνεται με το συναισθηματικό φαγητό, πότε συμβαίνει, γιατί συμβαίνει, και πώς να το επιδιορθώσουμε.
Όταν νιώθω στρες και άγχος, ή βρεθώ σε μία κατάσταση που δεν αισθάνομαι καλά, αυτόματα επιζητώ τη λύση για να βγω από κει, γιατί ο εγκέφαλος δεν αισθάνεται άνετα και κάνει τα πάντα για να με βγάλει γρήγορα από κει, και να με στρέψει σε μία κατάσταση που θα νοιώθει καλά και ευχάριστα, και ήρεμα! Σε κάθε στρεσογόνο κατάσταση, έχουμε να αντιμετωπίσουμε δύο ισχυρές λειτουργίες του οργανισμού που σκοπό έχουν, να μας επαναφέρουν σε κατάσταση ηρεμίας και φυσιολογικής λειτουργίας. Και οι δύο, έχουν άμεση σχέση με το φαγητό. Γιατί; Επειδή είναι το καύσιμο μας. Γιατί χωρίς καύσιμο, δεν υπάρχει κίνηση σε καμιά μηχανή. Πρώτα λοιπόν εξασφαλίζουμε να έχει βενζίνη το αυτοκίνητο, και μετά ξεκινάμε. Ειδάλλως πού θα πάει; Και οτιδήποτε μας βγάζει από οτιδήποτε αισθανόμαστε ευχάριστα, είναι στρεσογόνος κατάσταση. Ακόμα και η βαρεμάρα!
Το άσχημο είναι, πως όταν επιστρέψει ο εγκέφαλος στην ικανοποίηση του και λειτουργήσει φυσιολογικά και καθαρά, παύει ο συναγερμός, και σκεφτόμαστε καθαρά πλέον, όπου και νοιώθουμε ενοχές για αυτό που κάναμε.
Η προσπάθεια αυτή του οργανισμού να μας επαναφέρει φυσιολογική και βιώσιμη λειτουργία ηρεμίας, λέγεται ομοιόσταση, και είναι ένας μηχανισμός προστασίας του οργανισμού μας πάρα πολύ αναγκαίος, γιατί χωρίς αυτόν δεν θα επανερχόμασταν σε βιώσιμες λειτουργίες στο σώμα μας. Όπως ύστερα από μία υψηλής έντασης ενέργεια κατά την οποία οι καρδιακοί παλμοί ανεβαίνουν στο έπακρο. Φανταστείτε να μην υπήρχε κάτι για να τους μειώσει. Θα πεθαίναμε μέσα σε λίγα λεπτά.
Ανάλογα λοιπόν το τι συμβαίνει στον οργανισμό μας, κινητοποιείται και προς τα κει η ομοιόσταση, δίνοντας άμεση προτεραιότητα στο συμβάν. Και οποιαδήποτε κατάσταση βγάζει τον οργανισμό μας από την φυσιολογική και ήρεμη λειτουργία του, δημιουργεί stress στον οργανισμό μας, ώστε να κινητοποιήσει τους μηχανισμούς της ομοιόστασης, είτε με σωματικά stress, είτε με εγκεφαλικά στρες.
Σε τέτοιες λοιπόν καταστάσεις, υπάρχει μία πρώτη λειτουργία για κάθε είδος στρες, χωρίς να ξεχωρίσει ο εγκέφαλος το είδος του στρες και από πού προέρχεται. Και αυτή έχουμε να αντιμετωπίσουμε πρώτη. Πάντα το πρώτο πράγμα που ζητάει ο εγκέφαλος είναι άμεσο καύσιμο, για να μας προφυλάξει από τυχόν έλλειψη ενέργειας, η οποία μας χρειάζεται για να μπορέσουμε να βρούμε δύναμη να αντιμετωπίσουμε μία άβολη κατάσταση. Και οι λειτουργίες πού κινητοποιούνται είναι δύο: Μάχη ή Φυγή. Να την πολεμήσουμε δηλαδή, ή να τρέξουμε να την αποφύγουμε. Και για όποιο από τα δύο χρειαστεί να γίνει, θέλουμε ένα ισχυρό και άμεσης απορρόφησης, αλλά και άμεσης χρήσης καύσιμο.
Και ποιο είναι το πιο γρήγορα απορροφήσιμο, και πιο άμεσης χρήσης καύσιμο; μα φυσικά οι υδατάνθρακες, και μάλιστα στην όσο το δυνατόν πιο απλή μορφή τους, που να μην χρειάζονται μεγάλες διασπάσεις για να γίνουν απλοί. Ώστε να απορροφηθούν γρήγορα, αλλά και να χρησιμοποιηθούν γρήγορα. Η ζάχαρη λοιπόν, και οτιδήποτε δημιουργείται από ζάχαρη, είναι η πρώτη στη λίστα αναζήτησης ενέργειας, που ζητάει ο οργανισμός μας. Αλλά και οτιδήποτε αποτελείται βασικά από υδατάνθρακες, είναι πρώτο στη λίστα αναζήτησης άμεσης ενέργειας του οργανισμού μας.
Αυτή λοιπόν είναι η πρώτη λειτουργία που έχουμε να αντιμετωπίσουμε και είναι πάρα πολύ ισχυρή, γιατί ο εγκέφαλος εκεί, δεν ενδιαφέρεται για τη σιλουέτα μας αλλά να επιβιώσουμε.
Η δεύτερη λειτουργία εξίσου ισχυρή που έχουμε να αντιμετωπίσουμε, είναι η ομοιόσταση σε σχέση με την συναισθηματική ηρεμία του εγκεφάλου μας. Σε μία στρεσογόνο κατάσταση, ο εγκέφαλός μας δεν αισθάνεται καλά, δεν αισθάνεται χαρά, ούτε ηρεμία για να κάνει τις φυσιολογικές λειτουργίες του σώματος μας. Γιατί πρέπει να είναι ήρεμος και καθαρός, απρόσκοπτος, για να μπορέσει να δώσει καλές και πλήρεις εντολές σε όλα μας τα συστήματα ταυτόχρονα, ώστε να λειτουργήσουν σωστά και να έχουμε υγεία. Και όχι να αναγκαστεί να επικεντρωθεί σε μία μόνο λειτουργία και να αφήσει όλες τις άλλες βιοχημικές διεργασίες ζωής.
Σε τέτοιες λοιπόν καταστάσεις που τον αναγκάζουν να φύγει από την επίβλεψη της ολότητας του οργανισμού μας και να επικεντρωθεί σε ελάχιστες μόνο λειτουργίες οι οποίες έχουν άμεση προτεραιότητα, θέλει να μας επιστρέψει στα συναισθήματα χαράς και ηρεμίας, για να λειτουργήσει και πάλι καλά, και να κάνει καλά τη δουλειά του.
Άρα λοιπόν, θα μας οδηγήσει να κάνουμε ενέργειες και κινήσεις, που θα μας δημιουργούν χαρά και ηρεμία.
Εδώ τώρα είναι ένα μεγάλο κεφάλαιο, και πάει ανάλογα με το πώς και με το τι έχουμε συνηθίσει τον εγκέφαλο μας να ζητάει και να στρέφεται, σαν πηγή χαράς και ηρεμίας. Και στη σημερινή εποχή, που όλα τα θέλουμε άμεσα γρήγορα και εύκολα, και που έχουμε μάθει να λειτουργούμε αυτόματα, χωρίς να σκεφτούμε πολύ, γιατί έχουμε εκπαιδευτεί να είμαστε φυγόπονοι, και έχουμε εκπαιδευτεί να αντιμετωπίζουμε στρεσογόνες καταστάσεις πανικοβλημένα αρκεί να φύγουν γρήγορα τα συμπτώματα τους από μας, το πρώτο που θα στραφούμε όταν δεν έχουμε φροντίσει να υπάρχει άλλη πηγή ευφορίας, είναι το φαγητό. Και ας μην πεινάμε. Δεν έχει σημασία και δεν έχει να κάνει με την οργανική και βιολογική λειτουργία του οργανισμού μας. Είναι εντελώς ξεχωριστό.
Θέλουμε δηλαδή να αντιμετωπίσουμε τα συμπτώματα και όχι την ίδια την ασθένεια. Σαν να έχεις αρρωστήσει, να ανεβάζεις πυρετό, και αντί να αφήσεις την ασθένεια να εκδηλωθεί και να την αντιμετωπίσει ο οργανισμός, μπουκώνεσαι με αντιπυρετικά και παυσίπονα, για να φύγουν τα συμπτώματα, και να πέσει ο τόσο χρήσιμος κατά τα άλλα πυρετός, λες και αυτό είναι όλη η λύση. Τα αντιπυρετικά όμως, το μόνο που θα κάνουν, είναι να ρίξουν απλά τον πυρετό. Δεν θα θεραπεύσουν την ασθένεια. Η ασθένεια παραμένει. Και είχα παλιά έναν συνάδελφο, ο οποίος αρρώστησε, και επειδή η παρέα του είχε κλείσει να πάει εκδρομή, προσπαθούσε να κρατήσει τον πυρετό του χαμηλά για να έχει διάθεση να πάει κι αυτός, μπουκώνοντας το σώμα του με αντιπυρετικά για μέρες! Ο οργανισμός του προσπαθούσε να του πει κάτσε μέσα και μη με ταλαιπωρείς άδικα, και εκείνος μπουκωνόταν με αντιπυρετικά, για να μπορέσει να πάει εν τέλει στην εκδρομή. Με αποτέλεσμα, έκανε μία ωραία μηνιγγίτιδα και τον χάσαμε.
Το ίδιο συμβαίνει, και όταν προσπαθούμε να επιστρέψουμε τον εγκέφαλό μας στη χαρά που μας στερεί μία στρεσογόνος κατάσταση, και τον χαπακώνουμε με αυτό που ξέρουμε ότι θα μας δώσει άμεσα μία παροδική και μόλις για ελάχιστα λεπτά χαρά. Φαγητό και ιδιαιτέρως γλυκά. Γιατί οι ρυθμοί της σημερινής εποχής, δεν μας έχουν αφήσει περιθώριο να βρούμε άλλες πηγές ηρεμίας και χαράς για τον εγκέφαλό μας. Σήκωσες πυρετό; Πάρε αντιπυρετικά για να πας αύριο στη δουλειά. Νιώθεις στρες; Φάε γρήγορα ότι γλυκό βρεις μπροστά σου, για να ανεβάσεις και πάλι τις ενδορφίνες σου που έπεσαν.
Το μυστικό τώρα ποιο είναι; Αφού μας έχει γίνει συνήθεια δεν θα μας βγαίνει και αυτόματα αυτή η κατάσταση; Φυσικά! Ε τι μπορώ να κάνω λοιπόν; Ξέρετε στην πραγματικότητα δεν είναι κάτι δύσκολο. Το θέλω και το κάνω. Και ο εγκέφαλος έχει μεγάλη νευροπλαστικότητα, και μπορεί να προσαρμοστεί αρκετά γρήγορα. Κάθε μέρα αναπροσαρμόζεται ο εγκέφαλος, σε καθετί το οποίο του δίνει ερέθισμα από το εξωτερικό περιβάλλον. Δεν είναι κάτι στην ουσία να πεις: ναι θα το κάνω, και να το κάνεις. Απλά είναι θέμα θέλησης και μία δύναμη να πας κόντρα στη φύση αυτή του συνήθειου του εγκεφάλου, που πολλοί δεν έχουν τη δύναμη να το κάνουν. Οπότε τι κάνουμε εδώ; Στην ουσία θα πρέπει να ξεγελάσουμε τον εγκέφαλο με κάποια τρικ.
Πρώτα θα σας πω το τι μπορώ να κάνω, μετά το πώς μπορώ να το κάνω, και τέλος, το πώς θα γίνει εντέλει αυτοματοποιημένο. Μείνετε μέχρι το τέλος για να δείτε όλο το μηχανισμό.
Εάν θέλουμε να αλλάξουμε συναισθηματικά μία συνήθεια (όπως σας έχω πει σε παλιότερα video), χρειάζεται να την αντικαταστήσουμε με μία άλλη ωφέλιμη και συναισθηματικά ίδια συνήθεια προς τα εκεί που θέλουμε, για κάποιο συνεχές χρονικό διάστημα που είναι ικανό να δημιουργήσει νέους νευρώνες και συνάψεις, τα οποία θα μας οδηγούν πλέον αυτόματα προς τη νέα μας συνήθεια.
Στην ουσία θέλουμε να αντικαταστήσουμε αυτό που ενεργοποιεί τις ενδορφίνες της χαράς στον εγκέφαλο (και στην προκειμένη περίπτωση το φαγητό, που το έχει μάθει σαν την πιο απλή και εύκολη λύση, οπότε καταφεύγει κατευθείαν προς τα εκεί για να μην έχει άλλες σκοτούρες), με κάτι άλλο που θα το συνδέσουμε συναισθηματικά να ενεργοποιεί τις ίδιες καταστάσεις ηρεμίας και ευδιαθεσίας στον εγκέφαλο.
Και πώς θα γίνει αυτό;
Μπορούμε να αντικαταστήσουμε τη μία πράξη με μία άλλη πολύ απλή πράξη αρχικά, για να δημιουργήσουμε μία αρχική γέφυρα συναισθηματικής σύνδεσης με αυτή, και να αποσυνδέσουμε την ένωση της με την παλιά, και μετά, να αντικαταστήσουμε με την πράξη που εν τέλει θέλουμε, στη θέση της παλιάς. Αλλά θα το κάνουμε βήμα βήμα. Πρώτα με το ζέσταμα της απλής μικρής πράξης, και μετά με την τελική που θα μας έρθει πολύ πιο εύκολα. Για παράδειγμα: κάθε φορά που θα αγχωθώ ή όταν βαριέμαι, τρέχω κατευθείαν στο ψυγείο. Θέλουμε να αποσυνδέσουμε την αίσθηση του άγχους ή της βαρεμάρας με την πράξη του να τρέξω στο ψυγείο. Τι μπορώ να κάνω εδώ;
Την ώρα που θα αγχωθώ ή θα με πιάσει βαρεμάρα, μπορώ να κάνω μία μικρή και απλή πράξη, όπως το να σφίξω τη γροθιά μου ή να πιέσω 2-3 δάχτυλα μαζί, ή μπορώ να φάω ένα φρούτο, ή μπορώ να κάνω 10 jumping jacks. Η μικρή αυτή πράξη αυτή που αντικαθιστώ την κίνησή του να τρέξω στο ψυγείο, δεν είναι η τελική. Γιατί η τελική, πρέπει να μας δημιουργήσει αισθήματα χαράς, ανακούφισης και ηρεμίας για να την προτιμήσει ο εγκέφαλος μας και να τη θεωρήσει άξια να την αντικαταστήσει στη θέση της άλλης.
Κάνοντας λοιπόν αρχικά αυτό κάθε φορά που αισθάνομαι έτσι, δημιουργώ αποσύνδεση από την πρώτη ανώφελη πράξη, και σύνδεση με μία νέα πράξη.
Μετά από λίγο διάστημα, μόλις το συνηθίσω, θα πάω να δημιουργήσω σύνδεση, με την τελική πράξη που θέλω να αντικαταστήσω. Μία τελική πράξη για παράδειγμα θα ήταν, να ασχοληθώ με κάτι δημιουργικό, το οποίο όλοι έχουμε μέσα μας αλλά δεν το έχουμε αφήσει ποτέ να εκδηλωθεί και να βγει προς τα έξω. Όπως να ζωγραφίσω, να γράψω, να δημιουργήσω νέες συνταγές, να παίξω με τα παιδιά μου, να μάθω νέες δεξιότητες που τόσο εύκολα μπορεί κανείς να μάθει σήμερα, να μάθω ένα μουσικό όργανο, να ασχοληθώ με την αυτοβελτίωση μου, να λάβω μέρος διαδικτυακά σε κινητοποιήσεις και εκδηλώσεις οργανώσεων για τη βελτίωση της γης, να αυξήσω τις γνώσεις μου και να αποκτήσω μία νέα ειδικότητα παιδιά… αν δεν το κάνω τώρα που έχω καιρό, πότε θα το κάνω, ή και οτιδήποτε άλλο μπορεί να κατεβάσει το μυαλό του καθενός, στο οποίο μπορεί τελικά να παθιαστεί με αυτό. Γιατί ότι σου δημιουργεί πάθος, ενεργοποιεί και τις ορμόνες της χαράς στον εγκέφαλο, και είναι και άκρως ωφέλιμο για την εξέλιξη του καθενός, αλλά είναι και ικανό να μας αποκολλήσει από την αδράνεια που έχουμε στην εποχή μας και μας θέλει άβουλα πλάσματα, υπαλλήλους των πολυεθνικών, και να πάψουμε να καταφεύγουμε στην εύκολη λύση που θα ικανοποιήσει πολύ προσωρινά τον εγκέφαλό μας και θα μας εκπαιδεύει να είμαστε μόνιμα φυγόπονοι.
Τώρα θα μου πεις: Είσαι τρελός; εύκολο πράγμα είναι αυτό;
Ποιος είπε σε όλη τη διάρκεια του βίντεο ότι αυτά όλα είναι εύκολα. Αλλά ξέρουμε πολύ καλά πως όσο πιο άρρωστος είσαι, η όσο πιο μολυσμένη είναι η πληγή, και την αφήνεις για συνεχή καιρό χωρίς να κάνεις κάτι γι’ αυτό, τόσο πιο δύσκολο είναι να καθαρίσει, και τόσο πιο βαθιά πρέπει να τη σκάψεις.
Και το θέμα εδώ είναι τι θέλω πραγματικά τελικά. Γιατί αν δεν μου αρέσει αυτή η κατάσταση που κάνω και ξέρω ότι θα κλαίω μετά για αυτό που θα έχω γίνει, τότε είμαι ηλίθιος να μην κάνω μία προσπάθεια να την αλλάξω. Είμαι δειλός, είμαι φυγόπονος, και δεν μου αξίζει να αλλάξω προς το καλύτερο.
Όμως το παρήγορο είναι, πώς μία νέα συνήθεια όταν γίνει συνήθεια, είναι μετά αυτόματη και ευχάριστη, και γίνεται άνετα. Στην αρχή θέλει λίγο κόπο, όπως φυσικά και κάθε πράγμα που θέλουμε να κατακτήσουμε. Και μιλάω για όσους πραγματικά θέλουν να κατακτούν.
Για να σου δώσω ένα παράδειγμα, είναι σαν να θες να εξερευνήσεις μέσα σε ένα δάσος μία περιοχή που είδες στο χάρτη, αλλά επειδή δεν υπάρχει δρόμος, είσαι αναγκασμένος να περπατήσεις σε εδάφη που έχουν καλυφθεί από βλάστηση. Τις πρώτες φορές που θα πας θα δυσκολευτείς. Όσο όμως το κάνεις συχνά, τόσο δημιουργείται μονοπάτι εκεί πού πατάς. Και όσο το πατάς, τόσο καθαρίζει το μονοπάτι και γίνεται εύκολο και άνετο να το περπατήσεις μετά. Όταν όμως σταματήσεις να περπατάς αυτό το μονοπάτι, θα ξαναβλαστήσει η γη και θα γίνει πάλι δύσβατο. Όσο λοιπόν μένεις σε μία κατάσταση, τόσο πιο άνετη, εύκολη, και ευχάριστη γίνεται όταν την κάνεις. Γιατί γίνεται αναγκαίο μέρος του εαυτού σου. Όσο την αφήνεις, ενεργοποιούνται οι παλιοί και πολύχρονοι προηγούμενοι νευρώνες πού υπάρχουν ακόμα εκεί μέσα, και θες πάλι από την αρχή τον ίδιο κόπο για να την πετύχεις. Γιατί ότι νευρώνας έχει δημιουργηθεί στον εγκέφαλο, δεν εξαφανίζεται ποτέ, αλλά μένει για πάντα. Όποιον όμως εμείς τσιγκλάμε και πυροδοτούμε, αυτός και ενεργοποιείται. Έτσι δεν γίνεται και με το γυμναστήριο; όσο γυμνάζεσαι προοδεύεις και σου αρέσει. Όσο το αφήνεις, επιστρέφεις στην παλιά σου κατάσταση που δεν σου αρέσει και θέλει περισσότερο κόπο μετά, και σωματικά και εγκεφαλικά, σαν να ξεκινάς από την αρχή.
Σας υπενθυμίζω πάλι το παράδειγμα με τον πύραυλο που σας έχω ξαναπεί παλιά. Ο πύραυλος, προκειμένου να αποκολληθεί από τη βαρυτική έλξη της γης, χρειάζεται να καταναλώσει κατά την εκτόξευση του και μέχρι να φύγει από την επήρεια της βαρύτητας, το 90% των καυσίμων του. Και η απορία είναι ότι αν καταναλώσει το 90% των καυσίμων μόνο για να βγει στο διάστημα, τι θα του έχει μείνει μετά για να συνεχίσει την πορεία του στον τόσο μακρινό προορισμό του; Στην πραγματικότητα δεν χρειάζεται πλέον καύσιμα όταν βγει στο διάστημα. Τα σβήνει. Γιατί πλέον, επειδή δεν υπάρχει αέρας, πάει μόνο με τη φόρα που έχει αποκτήσει, και μάλιστα και με την ίδια ταχύτητα που βγήκε από τη γη. Το μόνο που χρειάζεται πλέον, είναι πολύ μικρές ρυθμισούλες, που θα τον διατηρούν σε μία σταθερή πορεία. Πάει μόνος του δηλαδή. Το ίδιο ακριβώς γίνεται και όταν θέλουμε να δημιουργήσουμε μία νέα συνήθεια. Στην αρχή θα της δώσουμε την περισσότερη προσπάθεια μας, και μόλις δημιουργηθούν νέοι νευρώνες, αυτόματα θα μας οδηγούν χωρίς κόπο πλέον σε αυτό το νέο δρόμο. Το μόνο που θα χρειαστεί είναι μία μικρή συντήρηση και υπενθύμιση που και που, για να μην το αφήσουμε να μας επιστρέψει πάλι στις παλιές μας συνήθειες.
Δεν ξέρω αν στα έδωσα να τα καταλάβεις καλά. Ελπίζω να έπιασες κάπως τον όλο μηχανισμό, για να βρεις κίνητρο να ενεργήσεις διαφορετικά από ότι ενεργούσες. Ελπίζω να σε βοήθησα. Δώσε λίγο δύναμη στην αρχή, και θα απολαύσεις μετέπειτα. Εγγύηση!
Καραμανέας Ιωακείμ
- Diploma in Health Studies
- Certification in Human Health
- Certification in Diet & Nutrition/Healthy Living
- Certification in Physical Education-Fitness Training Principles & Methods
- Specialization in Workout & Training Apps
- Personal development coach
- Συγγραφέας 21 βιβλίων διατροφολογίας, προπονητικής και ψυχολογίας